Selim İleri, Türk edebiyatının ve sinemasının unutulmaz isimlerinden biriydi. 'Cumartesi Yalnızlığı', 'Pastırma Yazı', 'Bir Denizin Eteklerinde' gibi öyküleri ve 'Hiçbir Gece', 'Yaralı Kurt', 'Günahsızlar' gibi senaryolarıyla bir neslin hayatına dokunmuştu.
Yazar Selim İleri
Galatasaray Lisesinde başladığı lise eğitimini 1968 yılında Atatürk Erkek Lisesi'nde tamamladıktan sonra kayıt olduğu İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndeki öğrenimini yarıda bırakarak kendini yazmaya verdi.
FARKI EDEBİ TÜRLERDE ESERLER YAZDI
Sınırlı ilişkiler içinde sıkışan insanların yaşamlarını anlattığı ilk öykü kitabı “Cumartesi Yalnızlığı”nı yayımladığında 19 yaşındaydı.
“Pastırma Yazı” ve “Bir Denizin Eteklerinde” isimli öykü kitaplarıyla gençlerin tutkularına, sıkıntılı ilişkilerine, orta tabakadan insanların acılarına, yalnızlıklarına ve kurtuluş arayışlarına dair notlar düştü hayata…
İlk hikâye kitaplarından sonra 1973’te romana yöneldi. İç konuşma tekniğini kullanarak toplumsal kargaşa içinde bunalıma düşen aydınların arayışlarını ve çıkmazlarını ele aldığı “Her Gece Bodrum” romanıyla genç yaşında edebiyat çevrelerinde adında söz ettiren bir isimdi artık.
Dostlukların Son Günü, Yaşarken ve Ölürken, Cehennem Kraliçesi, Ölüm Bir Akşam Alacası, İlk Gençlik Çağına Öyküler, Eski Defterlerde Solmuş Çiçekler…, Son Yaz Akşamı, Kötülük, Fotoğrafı Sana Gönderiyorum, Yağmur Akşamları, Destan Gönüller, Her Gece Bodrum, Ölüm İlişkileri, Cehennem Kraliçesi, Bir Akşam Alacası, Ölünceye Kadar Seninim, Yalancı Şafak, Saz Caz Düğün Varyete, Hayal ve Istırap, Kafes, Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın, Kırık Deniz Kabukları, Gramafon Hala Çalıyor, Cemil Şevket Bey – Aynalı Dolaba İki El Revoler, Ada, Her Yalnızlık Gibi, Solmaz Hanım, Kimsesiz Okurlar İçin, Bu Yaz, Ayrılığın İlk Yazı Olacak, Yarın Yapayalnız, İstanbul Lâle İle Sümbül, Hepsi Alev, Daha Dün, Bu Yalan Tango, Mel’un-Bir Us Yarılması, Sona Ermek” isimli eserleri kitapçılarda hep aranan kitaplar arasında oldu.
Selim İleri, yazın hayatında sadece hikâye ve romanları ile değil “Deneme-İnceleme, anı, şiir, tiyatro” alanında da sayısız esere imza attı.
Sadece kitap okurlarının değil sinemaseverlerinde yakından tanıdığı bir isim oldu.
KEMAL TAHİR’İN EVİNDE HALİT REFİĞ İLE TANIŞMA…
Selim İleri’nin Yeşilçam filmlerinin iyi bir seyircisi olduğu “Beyoğlu Lüks, Elmadağ Şan ve Pangaltı İnci”de sürekli film izlediği bir dönemde yakın dostlarından Kemal Tahir’in evinde Yönetmen Halit Refiğ ile tanışması hayatının bir dönüm noktası oldu.
Türk sinemasının yeni senaryo yazarlarına büyük ihtiyaç duyduğunu düşünen Halit Refiğ, Selim İleri’nin sinema hakkındaki değerlendirmelerini diledikten sonra ona hayatının yönünü değiştirecek, gizli yeteneklerini ortaya çıkaracak o meşhur teklifini yaptı.
O gece, Halit Refiğ, Selim İleri’ye “Yazmayı düşünür müsünüz?” diye sordu.
Senaryo yazarlığı konusunda bilgisi olmayan fakat sinemanın büyülü dünyasını seven Selim İleri yıllar sonra o gün yapılan bu teklif için “Artık senaryo yazacak, kıyısından köşesinden sinema dünyasına girecektim!” diye düşündüğünü ve adeta sevinçten havalara uçtuğunu söyledi.
Selim ileri, Kemal Tahir’in evinde sadece Halit Refiğ ile tanışmadı. Ayşe Şasa’yı, Atıf Yılmaz’ı da o evdeki uzun sohbetlerde tanıdı.
SİNEMAYA İLK ADIM: YARALI KURT
Sinemaya Lütfi Akad’ın yönettiği başrollerde Cüneyt Arkın, Ahmet Mekin ve Şükran Yamakoğlu’nun oynadığı Yaralı Kurt (1972) filminin senaryosunu kaleme alarak adım attı.
Selim İleri, o günlerdeki duygularını 12 Temmuz 2014 tarihinde 10 yıl yazarlık yaptığı Zaman Gazetesi’nin cumartesi ekinde şu cümlelerle anlatacaktı: “Küçük bir yapım firmasından aramışlar, film istemişler. Halit Bey konuşmuş, anlaşmış; on beş gün geçmiş geçmemişti, beni aradı. Bir Fransız filmi uyarlanacak; Halit Bey, Fikret Hakan’lı, Sevda Ferdağ’lı, Arzu Okay ve Yusuf Sezgin’li başrol kadrosu kurmuş.
…
Görüşmeye gittim. Önce Fikret Hakan geldi, ardından Sevda Ferdağ… Ünlü oyuncular yanı başımda, onlarla tanıştırılıyorum!
…
O güne kadar sinema artistlerini sadece sokakta görmüştüm: Muhterem Nur Cihangir’de, mahallemizde film çevirmişti. Gramofon Hâlâ Çalıyor’da yazdığım gibi, Belgin Doruk, Kumrulu Yokuş’ta oturan annesini ziyarete gelmiş, bütün Cihangir sokaklara fırlamıştı. Galatasaray’da Göksel Arsoy’u görmüştüm.
…
Halit Bey’in evine gidip gelmeye başladım. Birlikte çalışacağız. Halit Bey senaryo için beş bin lira almış, yarısını hemen bana verdi. İki bin beş yüz lira benim için inanılmaz bir para. Ama Halit Bey senaryoculuk konusundaki uçsuz bucaksız bilgisizliğimden habersiz.”
“Cennetin Kapıları” yapımcının maddi sıkıntıları nedeniyle yarım kaldı. Halit Refiğ, istediği sonucu alamayınca çekimleri yarıda bıraktı.
Selim İleri, yarım kalan bu çalışmayla dostlukları yıllarca sürecek Sevda Ferdağ, Fikret Hakan ve Şaziye Moran ile tanıştı.
Yaralı Kurt'ta(1972), Ali Karasu karakterini canlandıran Cüneyt Arkın'a bu rolü ile 4.Adana Altın Koza Film Festivali’nde en iyi en iyi erkek oyuncu ödülünü kazandı.
‘GÜNAHSIZLAR’ İLE AÇILAN KAPILAR
Cennetin Kapıları’nda yaşanan başarısızlıktan sonra Atıf Yılmaz’la konusu başarılı bir mimar olan Kemal'in öldürdüğü Ökkeş'in kimsesiz kalan kızını sahiplenmesini olan Günahsızlar (1972) filminde çalıştı.
Günahsızlar’da Sevda Ferdağ, Cüneyt Arkın, Arzu Okay, Tuncer Necmioğlu, Nevin Nuray, Yeşim Tan, Şükriye Atav gibi oyuncular ile çalışmak Selim İleri’ye sinema sektöründe farklı kapıların açılmasını sağladı.
Halit Refiğ, çalışma disiplinini ve dostluğunu sevdiği Selim İleri’yi Atıf Yılmaz’a, o da Lütfi Akad’a önerdi. İleri, Lütfi Akad’a “Yaralı Kurt”, yönetmen Zeki Ökten’e ise “Kadın Yapar“ filmlerinin senaryolarını yazdı.
UNUTULMAZ SENARYOLARA İMZA ATTI
1973 yılında da yine bir Zeki Ökten filmi olan Bir Demet Menekşe’yi yazdı.
Sinemayı ve sinemacıların dünyasını seven Selim İleri’nin senaryosunu yazdığı ve yazım ekibinde yer aldığı filmler dönemin unutulmaz filimler arasında yer aldılar.
Yönetmen Zeki Ökten’in unutulmaz filmlerinden birisi olarak gösterilen Kadir İnanır ve Selma Güneri’nin başrolünü oynadığı Askerin Dönüşü’nün (1974) senaryosunda Vural Pakel ile birlikte onunda imzası vardı.
Askerliği sırasında bir kaçakçıyı vurup öldüren, ancak askerden döndükten sonra vicdan azabından kurtulamayan bir adamın hikâyesini anlattığı bu film sinema dünyasında oldukça ses getirdi.
ÖMER KAVUR İLE BİRLİKTE ÇALIŞTI
Çapkın Hırsız (1975, Atıf Yılmaz), Seninle Son Defa (1978, Feyzi Tuna) filmlerinin yanı sıra , Ömer Kavur’la birlikte yazdığı Ayvalık'a tayini çıkan edebiyat öğretmeni Aysel (Hümeyra) ve ilçe eşrafından zengin bir ailenin kızıyla istemediği bir evliliğe zorlanan Fuat (Kadir İnanır) arasındaki aşkı anlattığı Kırık Bir Aşk Hikâyesi (1981) bir döneme damgasını vuran filmlerden birisi oldu.
Göl (1982, Ömer Kavur), Seni Kalbime Gömdüm (1982, Feyzi Tuna), Afife Jale (1987, Şahin Kaygun) filmlerinin de senaryosunu kaleme aldı.
HALİT REFİĞ İLE BİRLİKTE SENARYO YAZDI
1999 yılında Halit Refiğ’in yönettiği, Çetin Tekindor, Orhan Günşiray, Özgü Namal, Yağmur-Durul Taylan’ın da oyuncu olarak yer aldığı televizyon dizisi Kerem’in senaryosunu Halit Refiğ ile birlikte yazdı.
Modern Türkiye’nin kadın oyuncularından Berna ve sahneye çıkan ilk Müslüman Türk kadını olan Afife Jale’nin paralel yaşamlarını konu alan Kilit (2007) adlı 35 dakikalık filmin de eser ve senaryosunda onun imzası yer aldı.
Selim İleri, çok yoğun ve üretken geçen edebiyat yaşamının yanı sıra, 1972’den bu yana senaryo yazarı olarak içinde olduğu sinemada 2 çalışmada yönetmenlik yaptı.
SENARİSTLİKTEN ‘HİÇBİR GECE’NİN YÖNETMENLİĞİNE…
Selim Soydan ve Hülya Koçyiğit’in önerisi ile senaryosunu Levent Dönmez ve Ayşe Şasa ile birlikte yazdığı “Aralarındaki yaş farkı nedeniyle birlikteliklerini çıkmaza sokan, orta yaşlı bir sinema oyuncusu kadınla, 20 yaşlarındaki bir gencin sevda öyküsünü konu alan” Hiçbir Gece’nin yönetmenliğini yaptı.
Selim İleri’nin yazdığı senaryolar yapımcıların ve yönetmenlerin dikkatini çekti. Eserleri beyaz perdeye ve televizyona aktarıldı.
Senaryosunu yazdığı diğer filimler şunlar oldu: Bir Yalnız Melek (1990, Levent Dönmez), Yalancı Şafak (1990, Osman Sınav’ın yönettiği, Selim İleri’nin aynı adlı romanından televizyona uyarladığı 2 bölümlük dizi.), Her Gece Bodrum (1992, Naci Çelik Berksoy), Yedikuleli Mihriban (1992, Selim İleri’nin senaryosunu da yazıp yönettiği televizyon dizisi), Bir Aşk Uğruna (1994, Tunca Yönder’in yönettiği televizyon dizisi).
SİNEMA FİLİMLERİNDE ROL ALDI
Öyküleri, romanları, Deneme – İnceleme, anı, şiir, tiyatro kitapları, senaryosunu yazdığı filmleri ile milyonlar insanın hayatına dokunan Selim İleri, Şen Dullar adlı televizyon dizisinde, Soğuktu Ve Yağmur Çiseliyordu, Afife Jale isimli sinema filmlerinde oyuncu olarak yer aldı.
Bu haberler de ilginizi çekebilir:
Selim İleri, tıpkı rol aldığı “Soğuktu Ve Yağmur Çiseliyordu” filminin adı gibi soğuk bir İstanbul akşamında Ocak ayının 8. günü tedavi gördüğü hastanede hayata gözlerini yumdu.
Arkasında kitaplar ve filmler bıraktı.
2020’de yayımladığı ‘Yaşadınız Öldünüz, Bir Anlamı Olmalı Bunun’ isimli kitabının adı gibi…
"Yaşadı ve öldü", ancak arkasında büyük bir anlam boşluğu bırakarak.
