Maraş merkezli depremlerin ardından yaşanan kaos ortamı, birçok kişiyi suç mağduru haline getirdi. Enkaz başında yağmalama, yardım adı altında dolandırıcılık ve güveni kötüye kullanma olaylarında büyük artış yaşandı.
FELAKETİN ARDINDAN SUÇ DALGASI
6 Şubat 2023 depremlerinin ardından bölgede yaşanan koordinasyonsuzluk, yalnızca yardım faaliyetlerini değil güvenliği de zora soktu. Afet bölgesinde birçok kişi, enkazda arama kurtarma beklerken, hırsızlık ve yağmalama olaylarına maruz kaldı. Yardımsever vatandaşlar ise sahte bağış siteleri üzerinden dolandırıldı.
Konuyla ilgili Birgün Gazetesi’nde yer alan haberde, bu vahim tablonun, bilimsel bir araştırmaya konu olduğu belirtildi. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Adli Tıp ve Adli Bilimler Enstitüsü’nden Dr. Ceren Küpeli ve Dr. Zeynep Türkmen ile Bingöl Üniversitesi’nden Dr. Musa Bozkurt’un ortak çalışması, Adli Tıp Bülteni dergisinde yayımlandı.
X’TE BİNLERCE PAYLAŞIM TARANDI
Araştırma kapsamında 4 Şubat–3 Mart 2023 tarihleri arasında X (eski adıyla Twitter) platformunda #yağma, #hırsızlık gibi etiketlerle yapılan 3 bin paylaşım incelendi. İncelemeye göre:
Yüzde 65 oranında (1.948 paylaşım) yağma suçuna dair delil ya da ihbar niteliğinde bilgi içerdi.
Yüzde 29 oranında (870 paylaşım) hırsızlık vakası yer aldı.
Geriye kalan Yüzde 6’lık (180 paylaşım) kesim ise zimmet ve güveni kötüye kullanma gibi farklı suçlarla ilgiliydi.
Yağma suçlarına dair içeriklerin Yüzde 59’u işyeri yağmalanması ile ilgiliydi. Şaşırtıcı bir şekilde bu içeriklerin %88’inde şüphelilerin “yabancı uyruklu” olduğuna dair ifadeler yer aldı.
300’E YAKIN SAHTE BAĞIŞ SİTESİ
Araştırmada ayrıca Ulusal Siber Olaylara Müdahale Merkezi (USOM) verileri de incelendi. Buna göre, depremzedelere yardım toplama bahanesiyle açılan yaklaşık 300 sahte internet sitesi tespit edildi. Bu siteler aracılığıyla hem depremzedeler hem de yardımsever vatandaşlar maddi olarak zarara uğratıldı.
Söz konusu sahte siteler, genellikle oltalama (phishing) yöntemiyle çalıştı ve sosyal medya üzerinden yaygınlaştırıldı.
AFETTE SUÇ “KARANLIKTA” KALIYOR
Araştırmada, afet dönemlerinde suçların büyük bölümünün “karanlık alan” olarak bilinen kategoriye girdiği vurgulandı. Yani, birçok suç ya ihbar edilemiyor ya da delil eksikliği nedeniyle cezalandırılamıyor. Bu durum, suçluların cezasız kalma ihtimalini artırıyor.
UZMANLARDAN ÖNERİLER
Bilimsel çalışmada, suçların önlenmesi ve mağdurların korunması için şu öneriler sıralandı:
Sahte yardım sitelerine erişim engelinin hızla uygulanması,
Yağma ve dolandırıcılık suçları için resen soruşturma açılması,
Afet dönemlerinde suç işlenmesinin cezalandırılacağına dair net bir mesaj verilmesi,
Afet yönetim planlarına suç önleme ve müdahale stratejilerinin eklenmesi.
